9. Sınıf Din Kültürü: Değer Nedir? Eleştiriyorum!
Değerler Eğitimi Mi, Zorunlu Ders Mi?
Bence 9. sınıf din kültürü dersinin konusu “değer” değil, “zorunluluk” olmalı. Evet, yanlış duymadınız. Her ne kadar müfredatta ‘değer’ üstünde dursak da, bu ders aslında çoğu zaman sadece geçmek için yapılan bir zorunluluk. Şimdi diyeceksiniz ki: “Bu kadar mı kötü? Hadi canım, biraz da değerlerin önemini anlat.” Eh, evet, değerler önemli; ama bu dersi işleyiş biçimi o kadar sıkıcı ki, bazen değerleri anlamak bir yana, hayatta hangi dersi niye aldığımı sorguluyorum. Hadi gelin, gelin bir analiz yapalım.
Din kültürü dersinin amacı değerler üzerine konuşmaksa, neden çoğu öğrenci bu dersi “çok laf, az pratik” olarak görüyor? Bu kadar teorik ve soyut bir şeyin öğrencinin hayatında nasıl bir yeri olacak? Din kültürü dersinin amacı sadece dini bilgiyi öğretmek değil, aynı zamanda insanı, toplumu anlamak. Peki, bu amaca ne kadar ulaşabiliyoruz? Bunun üzerine düşünmek lazım.
Güçlü Yönler: Aydınlatıcı Bir Temel
Din kültürü dersinin bazı güçlü yanları da var elbette. Temelde, değerler üzerine bir tartışma başlatmak çok kıymetli. Ne demek değer? İnsan neye değer verir? Hangi değerler toplumsal hayatımızda daha önemli? İşte bu sorular üzerinden ilerlemek aslında bir anlamda insan olmanın ne demek olduğunu öğrenmek gibi bir şey. Toplumda karşılıklı saygı, adalet ve hoşgörü gibi kavramların ne anlama geldiği, ne gibi sonuçlar doğurduğu üzerine konuşmak, herkese faydalı olabilecek bir şey.
Bir başka güçlü yön de, farklı dinler ve kültürler arasında bir bağ kurma çabası. Öğrenciler, tek bir din ya da inanç üzerinden değil, genel bir bakış açısıyla diğer dinlerin de temel ilkelerini öğreniyorlar. Bu, çok kıymetli bir şey. Fakat burada da büyük bir eksiklik var: Dinler arası hoşgörü ve anlayış üzerine daha fazla pratiğe dayalı eğitim verilmesi gerektiğini düşünüyorum.
Yetersiz Anlatım ve Gündelik Hayata Uygulanabilirlik
Değerler önemli, ama işin içine girmediğimiz sürece, kafada beliren teorik bilgiler çok kısa bir süre sonra kayboluyor. Bu kadar soyut bir derste öğrencilere değerlerin, toplumsal ilişkilerde nasıl işlediğini anlatmak zor. Evet, bir insanın adaletli olması gerek, ama bunu gerçekten hissettiren bir ders işleniyor mu? Hayır. Genellikle o kadar soyutlaşıyor ki, bu değerler birer “kitap bilgisi” olarak kalıyor. Gerçek hayatta kullanabileceğimiz pratik bilgiler yerine, sadece ahlaki öğretiler sunuluyor ve bu durum dersin etkisini sınırlıyor.
Bu kadar teorik bir yaklaşım öğrencileri sıkıyor. Yani, “Değerleri öğrenin” derken, aslında bir yandan da “Bunlar sizin işinize yaramaz ama yine de bunları ezberleyin” mesajı veriyoruz. Pek de mantıklı değil, değil mi? Din kültürü dersinden ne öğrendin diye sorsalar, cevabım şu olurdu: “Adalet ve hoşgörü öğreniyorum, ama bununla ne yapacağımı hala çözemedim.”
İleriye Yönelik Ne Olmalı? Hedef Ne Olmalı?
Din kültürü dersinin yapısı gerçekten değişmeli. Bu kadar soyut konuları, bu kadar soyut bir biçimde işlemeye devam etmek yerine, öğrencileri daha fazla düşündüren ve tartışmaya yönlendiren bir ders yapısına geçilmeli. Bunun için sadece büyük ideolojiler üzerinden gitmek yerine, gündelik hayattan örnekler verilerek dinin ve değerlerin nasıl somut hale getirilebileceği üzerine tartışmalar yapılabilir. Öğrencilere, dinlerin temel prensiplerini öğretmekle yetinmek yerine, nasıl birbirimize daha iyi bir toplum olabileceğimizi, birbirimizin değerlerine nasıl saygı gösterebileceğimizi anlatmak daha faydalı olacaktır.
Çünkü değerler, tek bir öğretinin ya da tek bir dinin içinde kalmamalıdır. Tüm insanlara, tüm toplumlara hitap edebilecek evrensel değerlere sahip olmak çok daha önemli. Herkesin farklı inançlara ve bakış açılarına saygı gösterdiği, ama aynı zamanda tüm insanları aynı temel değerler etrafında toplayabilecek bir eğitim sistemi mümkün olmalı. Ama bu, gerçekten derslerde daha fazla interaktif tartışma ve düşünme fırsatı sunarak yapılabilir.
Değer Nedir? Tartışmaya Açık Bir Soru
Sonuç olarak, değerler üzerine konuşmak önemli. Ama bu kadar durmadan “değerlerimizi” anlatmaya çalışırken, belki de unuttuğumuz bir şey var: Biz, değerlerin ne olduğunu anlamadan sadece öğretiyoruz. Oysa ki değerler, insanların birlikte yaşamayı öğrenebileceği bir alan sunar. Bizim değer anlayışımız, toplumsal yapıyı nasıl şekillendirir? Okulda öğrendiklerimiz, hayatta gerçekten ne işe yarar? Hayatımıza dair ne kadar değerli bir şey öğreniyoruz ve bu değerler, kişisel hayatımızda ne kadar etkili oluyor?
Din kültürü dersine dair tartışmaya bu sorularla devam etmek gerek. Unutmayalım, değerler herkes için farklıdır ve belki de bu yüzden onlar üzerine tartışmak hiç bitmez.